Is mijn kachel geschikt voor een ABCAT houtrookfilter?

Onlangs maakte het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) bekend dat houtkachels en open haarden verantwoordelijk zijn voor 23 procent van de fijnstofuitstoot in Nederland. Voorheen bedroeg dit percentage 10. De stijging valt te verklaren door het toepassen van een nieuwe rekenmethode. Werden voorheen alleen de uitgestoten vaste stofdeeltjes meegerekend, nu wordt volgens internationale richtlijnen ook het condenseerbare stof meegeteld.

Het is dus van belang de uitstoot van stofdeeltjes en de daarmee gepaard gaande geurhinder te verminderen. Dit kan worden bereikt door het op een verantwoorde wijze stoken van hout en het toepassen van een ABCAT houtrookfilter. In dit artikel gaan we op beide oplossingen nader in en bekijken we eveneens hoe bepaald kan worden of een kachel voor een ABCAT geschikt is.

Op verantwoorde wijze stoken van hout

Nogal wat mensen stoken hout op de verkeerde wijze, ze gebruiken de padvindersmethode: ze bouwen een stapeltje door het hout schuin omhoog te zetten en steken dit vervolgens van onder aan. Een goede manier om de kachel aan te steken is de top-down-methode, ook Zwitserse methode genoemd. Bij deze methode wordt de houtstapel bovenaan aangestoken, waardoor het hout en de verbrandingskamer de kans krijgen om geleidelijk op te warmen. Wanneer hout op een hoge temperatuur wordt verbrand,  zal het schoon en optimaal verbranden. De Zwitserse methode in 5 stappen:

1. Meet het vochtpercentage van het hout met behulp van een vochtpercentagemeter. Pak een blok hout en kloof dit. Prik de meter op 3 plekken in de gekloofde kant van het hout en neem het gemiddelde van de percentages. Een stuk hout moet een vochtpercentage tussen de 15 en 20 procent hebben.
2. Zet de luchttoevoer helemaal open en plaats het hout kruislings op elkaar, van dikke naar dunne blokken.
3. Leg bovenop het hout kruislings een aantal kleine aanmaakhoutjes met daar bovenop 1 of 2 aanmaakblokjes. Steek de aanmaakblokjes aan.
4. Zet de kacheldeur ongeveer 5 minuten op een kier, zorg ervoor dat de kachel voldoende lucht/zuurstof krijgt om te ontbranden.
5. Sluit de kacheldeur, wanneer de aanmaakhoutjes goed vlam hebben gevat. Het vuur zal langzaam naar beneden trekken en de houtblokken onderaan de stapel aansteken.

Wat is een ABCAT houtrookfilter?

ABCAT staat voor After Burning CATalyst. Het is een houtrookfilter in de vorm van een katalysator die is ontwikkeld met het oog op het verminderen van de uitstoot van rookgassen uit schoorstenen van houtgestookte kachels. Doordat de ABCAT afrekent met onverbrande deeltjes levert hij ook een grote bijdrage aan het minimaliseren van de geurbelasting van houtrook.

Het filter wordt als pijp direct op of achter de stookinstallatie van een bestaande of nieuwe kachel geplaatst. Wanneer de kachel voldoet aan de EcoDesign-richtlijn (Europese wetgeving) werkt de ABCAT optimaal. Daarnaast is van belang dat er verantwoord gestookt wordt (zie hierboven). Voor open haarden is het houtrookfilter niet geschikt. De ABCAT is geheel uit roestvrij staal vervaardigd en beschikbaar voor veel voorkomende diameters van rookgaspijpen en voor kachels met verschillende vermogens. Het filter is robuust, eenvoudig te bedienen en makkelijk in onderhoud.

Hoe werkt een ABCAT?

Het filter in de ABCAT bestaat uit een palladium katalysator. Het katalysatormateriaal zit in een ronde module die als een soort doorlatende klep in de kachelpijp is gemonteerd. Het grootste gedeelte van de houtrook gaat door deze katalysator. De katalysator werkt als een filter dat een gedeelte van het fijnstof afvangt. Daarnaast kraakt de katalysator onvolledig verbrande verbindingen (zoals koolwaterstofverbindingen) die de kleur en de geur aan houtrook geven. Om deze verbindingen te kraken en vlamloos na te verbranden is temperatuur en (rest)zuurstof uit de houtrook nodig. Reeds vanaf een houtrooktemperatuur van 100 graden Celsius worden deze verbindingen gekraakt, voor hardnekkige verbindingen (zoals geurverbindingen) is een temperatuur van 300 tot 350 graden Celsius vereist. De ABCAT wordt daarom direct op of achter de kachel geplaatst.

Voor welke kachels is de ABCAT geschikt?

De ABCAT is geschikt voor kachels met een gesloten verbrandingskamer. De prestatie van de ABCAT zal optimaal zijn wanneer alles voor de ABCAT optimaal is, dat wil zeggen: geschikte brandstof, kachel en schoorsteen alsmede de juiste manier van stoken. Een goede kachel is bijvoorbeeld een kachel die aan de eisen van EcoDesign 2022 voldoet. Tevens is van belang dat aan de volgende randvoorwaarden voor plaatsing wordt voldaan:

• Vereiste temperatuurpieken van minimaal 300 graden Celsius
• Optimale werkingstemperatuur ABCAT 300 tot 350 graden Celsius
• Maximale temperatuur 700 graden Celsius
• Onderdruk (trek) warme schoorsteen minimaal 15 Pa
• ABCAT moet bereikbaar blijven voor onderhoud

Bovendien dient de ABCAT te worden afgestemd op het vermogen van de kachel:

• ABCAT diameter 125 millimeter -> kachel tot circa 5 kW vermogen
• ABCAT diameter 150 millimeter -> kachel tot circa 8 kW vermogen
• ABCAT diameter 180 millimeter -> kachel tot circa 12 kW vermogen
• ABCAT diameter 200 millimeter -> kachel tot circa 15 kW vermogen

Hoe weet ik welke diameter mijn kachelpijp heeft?

Weet u niet wat de diameter van uw kachelpijp is, dan kunt u deze eenvoudig berekenen. U meet eerst de omtrek van de kachelpijp, deze waarde deelt u door 3,14 om de diameter van de pijp te weten te komen.

Voor welke brandstoffen is de ABCAT geschikt?

De ABCAT is geschikt voor brandstoffen uit biomassa, zoals hout, houtbriketten, houtchips, houtpellets, riet en stro. Voor bruin- en steenkool kan het filter niet worden gebruikt. Het installeren van de ABCAT op toestellen die werken op aardgas is vanwege de lage uitstoot van deze toestellen niet zinvol.

Kan ik elke houtsoort stoken met een ABCAT?

Vanwege de vele gezondheidsschadelijke en sterk milieuvervuilende stoffen die bij verbranding ervan vrijkomen, dient u de volgende houtsoorten niet te stoken: behandeld hout, gelijmd hout, verduurzaamd hout, gelamineerd hout, hout met bindmiddelen en hout met niet-houten toplagen (geverfd, MDF/HDF, multiplex, geplastificeerd hout, geïmpregneerd hout, etc.). Mocht u deze ongeschikte brandstoffen toch stoken, dan is de kans groot dat de houtrook daarvan gifstoffen voor de katalysator bevat, waardoor deze onherstelbaar kan worden beschadigd.

Bij welke houtrooktemperatuur werkt de ABCAT optimaal?

De ABCAT werkt vanaf een temperatuur van ongeveer 250 graden Celsius, maar voor een optimale werking is een minimale temperatuur van 300 tot 350 graden Celsius vereist. Vanaf die temperatuur zullen roet, teer en geurende verbindingen worden afgebroken en zal de ABCAT zichzelf reinigen, waardoor u het filter niet heel vaak hoeft schoon te maken. Bij uw installateur of kachelleverancier kunt u een goede insteekthermometer bestellen om eenvoudig de houtrooktemperatuur te meten.

Mijn schoorsteen is ingebouwd, kan ik dan ook een houtrookfilter plaatsen?

Wanneer het eerste stuk kachelpijp vrij is, kan de ABCAT probleemloos worden geïnstalleerd. Wanneer de gehele schoorsteen is ingebouwd, zal ervoor moeten worden gezorgd dat de ABCAT makkelijk te bereiken is om hem uit te nemen en vervolgens schoon te maken, een oplossing hiervoor zou een luikje kunnen zijn.

Is de ABCAT geschikt voor een open haard die niet met deurtjes of een glaspaneel afsluitbaar is?

Open haarden trekken net als vuurkorven, tuinhaarden en open vuren veel lucht uit de omgeving aan. Hierdoor koelt de houtrook sterk af en zal de voor de ABCAT optimale temperatuur van 300 tot 350 graden Celsius zelden of nooit worden gehaald. Ook moet de ABCAT bereikbaar blijven om schoongemaakt te kunnen worden, inbouw in een gemetselde schoorsteen zal dus niet gaan. Bovendien is de trek in de schoorsteen van een open haard in de regel erg laag, waardoor zelfs de lage weerstand van de ABCAT problemen zou kunnen opleveren.

Is de ABCAT wel geschikt voor een open haard waarin een inzethaard met deurtjes of een glaspaneel is geplaatst?

Bij een inzethaard is sprake van een afgesloten verbrandingsruimte met een weloverwogen ontwerp, waarmee de verbrandingstechnische bezwaren van een open haard niet meer gelden. Wel dient rekening te worden gehouden met het onderhoud van de ABCAT, dit zou via een luikje opgelost kunnen worden.

Kan ik de ABCAT ook toepassen in een speksteenkachel?

Dit is mogelijk, mits de temperatuur van de houtrook vlak na de kachel voldoende hoog is. De ABCAT breekt roet, teer en geurstoffen optimaal af bij een temperatuur van 300 tot 350 graden Celsius.

Kan de ABCAT alleen rechtop geplaatst worden?

Nee, de ABCAT kan ook in rookgasafvoerkanalen worden geplaatst die horizontaal of onder een hoek lopen. De stroming van de houtrook door de ABCAT is optimaal, wanneer deze niet direct voor of na een bochtstuk wordt geïnstalleerd.

In welke pijplengtes is de ABCAT leverbaar?

De ABCAT is verkrijgbaar in de volgende pijplengtes: 300, 500 en 1000 millimeter.

In welke kleuren is de ABCAT verkrijgbaar?

De ABCAT wordt blank (ongespoten) geleverd. Indien gewenst kunt u een spuitbus hittebestendige lak in verschillende kleuren meebestellen.

Hoelang gaat de ABCAT mee?

De levensduur van de katalysator, het actieve bestanddeel van de ABCAT, is sterk afhankelijk van de kachel, de schoorsteen, het stookgedrag, het soort stookhout en de temperatuur bij de ABCAT. De katalysator gaat bij normaal gebruik vele stookseizoenen mee.